Елімізде 2020 жылдан бері күнбағыс майының бағасы жеті есе өсті

Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі Қазақстан Республикасының шекарасында 2020 жылғы және 2021 жылғы қаңтар-маусым кезеңінде күнбағыс майын өндіру және көтерме сату нарығындағы бәсекелестіктің жай-күйіне талдау жүргізді.

Талдау жүргізу барысында күнбағыс майын өндіруді республиканың 6 өңірінде (Алматы, Шымкент, ШҚО, БҚО, Ақтөбе обл., Қостанай обл.) орналасқан 8 негізгі ірі зауыт («Май» АҚ, «Өскемен май зауыты» ЖШС, «Востоксельхозпродукт» ЖШС, «Промбаза-7» ЖШС, «Белес Агро» ЖШС, «Шымкент Май» ЖШС, «Арай» ЖШС, «Евразиян Фудс корпорэйшн» ЖШС) жүзеге асыратыны анықталды. Республика өңірлерінде күнбағыс майын көтерме сатумен 152 субъект айналысады.
Күнбағыс майы нарығы жоғары концентрацияланған.

2017 жылдан бастап 2020 жылғы қазанға дейінгі кезеңде күнбағыс майы бағасының өсуі байқалмайды, ал 2020 жылғы қазаннан бастап 2021 жылға дейін майдың құны 7 есе өсті.

Көтерудің негізгі факторлары:

өткен жылғы егіннің шикізат қорын өндірушілердің қысқаруы салдарынан шикізатты сатып алу бағасының өсуі;

әлемдік бағаларға бағдарлану;

Қазақстанда және әлемде егіннің болмауы;

су сатып алу құнын 0,25 АЕК-ке ұлғайту;

импортқа тәуелділік.

2021 жылғы күнбағыс майы нарығының теңгеріміне сәйкес республика бойынша күнбағыс майының өндірісі экспорттық көлемді ескере отырып, республиканың қажеттілігін жаппайды: ішкі нарықтағы импорттық өнім 30% - дан астамды құрайды (өндіріс – 323 218,0 тн, экспорт – 111 266,7 тн, импорт – 101 444,4 тн, өткізу – 313 395,8 тн).

Республика бойынша өндірушілер санының негізгі үлесін «Евразиан фудс корпорейшн» АҚ, «Май» АҚ, көтерме жеткізушілер қатарынан – «Прима дистрибьюшн» ЖШС алады.

Осы тауар нарығындағы негізгі кедергілер:

- елеулі қаржы салымдарының қажеттілігі;

- жетіспеушілік (күнбағыс майы) және шикізат құнының өсуі.

Осы нарықта бәсекелестікті дамыту әкімшілік кедергілердің болуымен тежеледі. Талдау деректері негізінде бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі 2022-2024 жылдарға арналған инфляцияны бақылау және төмендету жөніндегі шаралар кешеніне іс-шараларды енгізу үшін Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігіне ұсыныстар жіберді.